Isoleren en ventileren monument

Stap 1: Isolatie

Bij veel monumenten is nog geen isolatie toegepast. Dak, gevel en vloer houden warmte vaak slecht vast, waardoor muren en vloeren koud aanvoelen. Ook kan er tocht zijn in huis. Bij het isoleren van monumenten moet u de regels rondom monumentenzorg volgen. Het historische karakter van het gebouw moet behouden blijven. Dit geldt zowel voor de binnenkant als de buitenkant van het pand. Bij beschermde stads- of dorpsgezichten geldt dit alleen voor de buitenkant.

Belangrijke uitgangspunten

• Niet teveel, maar effectief ingrijpen

• Hergebruik originele materialen

• Herstel originele eigenschappen

• Maatregelen moeten terug te draaien zijn

Deze richtlijnen bepalen de isolatiemogelijkheden voor vloer, gevel, glas en dak. De mogelijkheden verschillen per pand. Hier zijn een aantal aandachtspunten:

Waar gaat de meeste warmte verloren?

De meeste warmte gaat verloren via dak, kozijnen en ramen. Bij vrijstaande monumenten gaat ook veel warmte verloren via de gevels en natuurlijke ventilatie.
Zorg dat er altijd genoeg frisse lucht binnenkomt en vochtige lucht afgevoerd wordt. Gebruik ademende (damp-open) isolatiematerialen om vochtproblemen te voorkomen. Kennis van de constructie is erg belangrijk om problemen zoals houtrot, roest en schimmelvorming te vermijden.

Dakisolatie

Zorg dat dakconstructies goed blijven ventileren, vooral bij bijzondere dakbedekkingen zoals leien, zink, koper en riet. Laat een specialist het dak onderzoeken. Bij isolatie van buitenaf is vaak een beperkte verhoging van het dak mogelijk. Kies isolatiemateriaal met een hoge warmteweerstand. Als alternatief kunt u de zoldervloer isoleren, vooral als de zolder niet als woonruimte wordt gebruikt.

Gevelisolatie

Monumenten hebben vaak geen spouwmuur*. Een monument mag je vaak niet aanpassen aan de buitengevel. Kies dan voor isolatie van binnenuit. Behoud hierbij historische afwerkingen. Zorg ook dat vocht niet kan gaan ophopen. Let op koudebruggen** om condensatie en houtrot te voorkomen. Bij isolatie van binnenuit verliest u wat woonruimte. Kies daarom isolatiemateriaal met de hoogste isolatiewaarde bij weinig materiaal om het ruimteverlies te beperken. Bij houten gevels kunt u de holtes tussen de binnen- en buitenwand isoleren als deze schoon zijn.

* Een spouwmuur is een muur die bestaat uit twee lagen met een kleine ruimte ertussen. Deze ruimte heet de spouw. De spouw helpt om vocht buiten te houden en zorgt voor extra isolatie tegen kou.
** Een koudebrug is een plek in een gebouw waar warmte makkelijker naar buiten kan ontsnappen. Dit gebeurt vaak bij verbindingen tussen muren, vloeren en daken, of bij raam- en deurkozijnen. Koudebruggen kunnen leiden tot koude plekken in huis, vochtproblemen en schimmelvorming. Het is belangrijk om koudebruggen te vermijden of goed te isoleren om deze problemen te voorkomen.

Vloerisolatie

Bij vloerisolatie is goede ventilatie van de kruipruimte belangrijk. Gebruik ademende isolatiematerialen bij houten vloeren om houtrot te voorkomen. Isolatie vanaf de bovenzijde kan de vloer wat verhogen, wat invloed kan hebben op deuren en kozijnen. Als deze beschermd zijn, moet u hier rekening mee houden.

Isolerend glas en kozijnen

Met isolerend glas voorkomt u veel energieverlies. Onderzoek het herstel van binnen- of buitenluiken en isolerende raamdecoratie. Monumentenglas heeft dezelfde uitstraling als het originele glas, maar isoleert beter. Voorzetramen zorgen voor een isolerende laag lucht tussen het originele raam en het voorzetraam, maar hierdoor kan het raam niet meer open.
Als kozijnen en/of het glas een beschermde status hebben bij het monument, mag u dit niet vervangen. De beste oplossing is dan een voorzetraam- of kozijn.

Naad- en kierdichting

Dichten van naden en kieren in monumentale panden is belangrijk, maar moet zorgvuldig gebeuren om vochtophoping te voorkomen. Kierdichting rondom ramen en deuren kan veel winst opleveren. Zorg voor een gecontroleerde luchtstroom en maak beweegbare ramen weer functioneel. Dicht kieren met geschikte materialen zoals kalkmortel, niet met kit of pur.

Stap 2: Ventilatie

Door te isoleren gaat er minder warmte naar buiten. Maar er gaat ook minder vocht naar buiten. Ventilatie is belangrijk om de volgende redenen:

• Gezond binnenklimaat, geen schimmel

• Vocht afvoeren

• Frisse lucht

• Vochtproblemen voorkomen

Hierom moet ventilatie een onderdeel zijn van het verduurzamen van monumenten. Zo blijft het gebouw gezond, veilig en toekomstbestendig.

Balansventilatie met warmteterugwinning

Balansventilatie met warmteterugwinning en vochtsensoren is ideaal voor een gezond binnenklimaat en energiebesparing. Dit systeem is lastig te plaatsen in monumenten, maar niet onmogelijk. Mechanische ventilatie type C kan vocht afvoeren uit badkamer, wc en keuken. Roosters in ramen en kozijnen zijn niet altijd mogelijk bij monumenten. Als balansventilatie niet mogelijk is, zorg dan voor beperkte naad- en kierdichting zodat er ventilatie blijft.

Lees meer over ventilatie en ventilatie met warmteterugwinning op de kennisbank van Regionaal Energieloket.